منظور از " اعتماد اجتماعی "، هم ارزش
بودن نظرات، گفتار و کردار مردمان است. نگارنده نمی داند که وضعیت زنان در این مورد
در جامعه ی عشیره ای عربستان آن روز چگونه بوده است. اما؛
اگر قرآن را آینه ی روزگار خودش بیانگاریم، نشان می دهد که زنان و مردان
در نظرات، گفتار و کردار در جامعه ی آن روز عربستان هم ارزش نبوده که در جامعه ی عشیره ای امری عادی است.
اگر قرآن را فراتر از آینه ی روزگار خودش بدانیم،
قرآن را باید پایه گذار و یا رشد دهنده ی این نا هم ارزشی ها بدانیم.
چنین وضعیتی چه مربوط به تایید و ضعیت آن روز عربستان
بوده باشد، و چه قرآن پایه گذار و رشد دهنده ی آن باشد، امروز بسیار عجیب و غریب می
نماید. چرا که دنیای امروز، مرد سالاری را در هم شکسته و بسوی انسان سالاری پیش می
رود و جامعه ی ما نیز عملن در این مسیر گام بر می دارد؛ جامعه ای که از حاکمیتش جلوتر
است!
به نمونه هایی از کم اعتمادی و بی اعتمادی به
زنان در قرآن توجه کنیم :
الف - کم اعتمادی
1 - – سوره 2 – بقره – آیه 282
یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم
بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ
وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ
الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا
فَإن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لاَ يَسْتَطِيعُ
أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ
من رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ
مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى وَلاَ
يَأْبَ الشُّهَدَاء إِذَا مَا دُعُواْ وَلاَ تَسْأَمُوْاْ أَن تَكْتُبُوْهُ صَغِيرًا
أَو كَبِيرًا إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ
وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُواْ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا
بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُوْاْ إِذَا
تَبَايَعْتُمْ وَلاَ يُضَآرَّ كَاتِبٌ وَلاَ شَهِيدٌ وَإِن تَفْعَلُواْ فَإِنَّهُ فُسُوقٌ
بِكُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللّهُ وَاللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
﴿282
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، هر گاه به وامى تا
سررسيدى معين، با يكديگر معامله كرديد، آن را بنويسيد. و بايد نويسندهاى (صورت معامله
را) بر اساس عدالت، ميان شما بنويسد. و هيچ نويسندهاى نبايد از نوشتن خوددارى كند؛
همان گونه (و به شكرانه آن) كه خدا او را آموزش داده است. و كسى كه بدهكار است بايد
املا كند، و او (=نويسنده) بنويسد. و از خدا كه پروردگار اوست پروا نمايد، و از آن،
چيزى نكاهد. پس اگر كسى كه حق بر ذمه اوست، سفيه يا ناتوان است، يا خود نمىتواند
املا كند، پس ولىّ او بايد با (رعايت) عدالت، املا نمايد. و دو شاهد از مردانتان
را به شهادت طلبيد، پس اگر دو
مرد نبودند، مردى را با دو زن، از ميان گواهانى كه (به عدالت آنان) رضايت
داريد (گواه بگيريد)، تا (اگر) يكى از آن دو (زن) فراموش كرد، (زنِ) ديگر، وى را
يادآورى كند. و چون گواهان احضار شوند، نبايد خوددارى ورزند. و از نوشتن (بدهى) چه
خرد باشد يا بزرگ، ملول نشويد، تا سررسيدش (فرا رسد). اين (نوشتنِ) شما، نزد خدا
عادلانهتر، و براى شهادت استوارتر، و براى اينكه دچار شك نشويد (به احتياط) نزديكتر
است، مگر آنكه داد و ستدى نقدى باشد كه آن را ميان خود (دست به دست) برگزار مىكنيد؛
در اين صورت، بر شما گناهى نيست كه آن را ننويسيد. و (در هر حال) هر گاه داد و ستد
كرديد گواه بگيريد. و هيچ نويسنده و گواهى نبايد زيان ببيند، و اگر چنين كنيد، از نافرمانى
شما خواهد بود. و از خدا پروا كنيد، و خدا (بدين گونه) به شما آموزش مىدهد، و خدا
به هر چيزى داناست. (۲۸۲)
این آیه روشن می کند که:
مرزارزش شهادت زن در معاملات، نصف مرد است. یعنی
کم اعتمادی روشن به زنان.
در این شاهد گرفتن، باید حتمن یکی مرد باشد. زیرا
نگقته است که می توان بجای دو مرد، چهار زن را شاهد گرفت. و این هم یک دلیل دیگر بر
کم اعتمادی قرآن نسبت به زنان برای شهادت در معاملات.
معاملات در یک جامعه نقش بسیار بالایی در تعامل
بین مردم دارد. وقتی ارزش نیمی از جمعیت در این تعاملات، به نصف کاهش یابد، در واقع
قرآن یک چهارم جمعیت را از دور تعاملات بین مردم خارج کرده است.
نتیجه عجیبی که از این آیه توسط آیات عظام گرفته شده، این است که شهادت زن نصف مرد
است! بنابراین در هر گونه شهادتی در دادگاه
یا نزد قاضی ،ارزش شهادت دو زن برابر یک مرد
است!
آیه فوق :
- فقط در مورد معاملات صحبت می کند، نه در موارد دیگر.
- هیچ گونه سخنی از شهادت زنان در موارد دیگر نگفته است.
- این تنها آیه ای است در قرآن که نیمه شهادت زنان را فقط در مورد معاملات
پذیرفته است.
در موردی دیگر – که از نظر اخلاقی و حفظ نسل در جامعه ی عشیره ای بسیار مهم است - قرآن اصلن از شهادت زنان سخنی نگفته است؛
2 - سوره: 4 , آیه: 15
واللاتي ياتين الفاحشه من نسايكم فاستشهدوا عليهن
اربعه منكم فان شهدوا فامسكوهن في البيوت حتي يتوفاهن الموت او يجعل الله لهن سبيلا
( 15 )
و از زنان شما كسانى كه مرتكب زنا مىشوند چهار
تن از ميان خود [مسلمانان] بر آنان گواه گيريد پس اگر شهادت دادند آنان [=زنان] را
در خانهها نگاه داريد تا مرگشان فرا رسد يا خدا راهى براى آنان قرار دهد (۱۵)
توجه کنید : در ترجمه ی آقایان فولادوند و مکارم
گفته شده " چهار تن از میان خود بر آنان
... " اما در ترجمه ی آقای خرمشاهی گفته
شده " چهار شاهد از خود [مردان مسلمان] بگيريد ..
"
اشاره کنم که کلمه " منکم " = "
از خودتان "است. و در قرآن همه ی آیات خطاب به مردان است نه زنان.
اگر قرار بود از شهادت زنان هم استفاده شود، مانند آیه بالا در مورد معاملات،
از شهادت زنان بطور مستقیم در این مورد هم سخن می گفت. که نگفته است .
و این که در چنین شهادتی ، فقط 4 مرد حضور دارند، نشان بی اعتمادی
کامل قرآن به زنان است.
3 - نمونه سوم ، سوگند خوردن
است. به سلسله مراتب سوگند خوردن زن و شوهر توجه کنید:
سوره 24 – نور – آیه های 6-9
آیه 6 - الَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ
يَكُن لَّهُمْ شُهَدَاء إِلَّا أَنفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ
بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۶﴾
كسانى كه
به همسران خود نسبت زنا مىدهند و جز خودشان گواهانى [ديگر] ندارند هر يك از آنان
[بايد] چهار بار به خدا سوگند ياد كند كه او قطعا از راستگويان است (۶)
آیه 7 - وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ
إِن كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَيَدْرَأُ ﴿۷﴾
و [گواهى در دفعه] پنجم اين است كه [شوهر بگويد]
لعنتخدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد (۷)
ایه 8 - عَنْهَا الْعَذَابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ
بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ ﴿۸﴾
و از [زن] كيفر ساقط مىشود در صورتى كه چهار بار
به خدا سوگند ياد كند كه [شوهر] او جدا از دروغگويان است (۸)
آیه 9 - وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا
إِن كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۹﴾
و [گواهى] پنجم آنكه خشم خدا بر او باد اگر [شوهرش]
از راستگويان باشد (۹)
می بینیم که دفعه پنجم فقط شامل مرد است که زنش را به زنا با قسم
خوردن محکوم می کند. یعنی قرآن به مردان اعتماد دارد نه به زنان.
این کم اعتمادی یا بی اعتمادی اجتماعی قرآن نسبت به زنان عجیب نیست . زیرا قرآن زنان
را به عنوان شخصیت مستقلی نمی شناسد؛ آنان کشتزار مردانند و مردان بر زنان مسلط
اند.
چه چنین دیدگاهی نسبت به زنان پیش از اسلام در
عربستان وجود داشته باشد یا نه، قرآن به عنوان تنها کتاب مرجع تمام مذاهب اسلامی،
چنین دیدگاهی را گسترش داده و در عمل با کنار نهادن زنان از بطن تعاملات اجتماعی،
فعالیت مغزی نیمی از جمعیت مسلمان را از
دور خارج کرده است.
آنانی هم که جسارت کرده و کوشیده اند از این مرز
عبور کنند، به انواع تیر بلا گرفتار شده اند؛ اعدام، خفه شدن ، زندان، تبعید و
فراری.
اندیشه و جامعه ای که اعتماد اجتماعی را از نیمی
از مردمش دریغ کند و آنان را از تولید
اجتماعی باز دارد، نمی تواند با جوامعی که همه ی امکانات را در خدمت تمام عناصر
جامعه قرار می دهند، برابری کنند.
دموکراسی
با برابری همه ی افراد جامعه – زن
و مرد – همه ی امکانات و اعتماد اجتماعی را در اختیار همه قرار می دهد تا
آن که بهتر از این امکانات بهره می گیرد – زن یا مرد –بتواند هم به رشد خودش و هم
به رشد اجتماعی و پیشرفت جامعه کمک کند.
و تفاوت نتایج این دو اندیشه
و جامعه مقابل مقایسه نیستند.
---------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------
مطلب مرتبط :
حقوق نابرابر زن و
مرد در قرآن ( چ – ارتباط ها )
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر