نظارت اجتماعی در قرآن و دموکراسی( 1 )

نظارت اجتماعی یکی دیگر از وجوه اساسی دموکراسی است . این نظارت با استفاده از وسایل ارتباط جمعی - روزنامه، مجله، 

انترنت، تلفن ، ... – توسط افراد، گروه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و تحقیقاتی ... انجام می شود.

این نظارت برای اجرای درست قوانین است یا برای بررسی تغییرات اجتماعی و تغییر قوانینی که جوابگوی نیازهای تازه نیستند.

این نظارت متقابل است بین مردم و گروه های گفته شده در بالا و مسئولین کشور. اما این نظارت فقط هنگامی بشکل دعوای حقوقی ظاهر می شود که مدارک ارائه شده قابل تحقیق و بررسی قانونی و حقوق باشند.

وقتی صحبت از نظارت اجتماعی می رسد، روشنفکران مذهبی و مذهبیون روشنفکر که می خواهند همه چیز را به قرآن نسبت دهند و برآمده از آن معرفی کنند، بلافاصله مورد " امر به معروف و نهی از منکر " را پیش می کشند و آن را به عنوان نظارت اجتماعی مطرح می کنند که قرآن بسیار پیشتر از جوامع دموکرات مطرح کرده است.

چنین ادعایی نه مربوط به امروز ، بلکه از زمان طرح مشروطیت آغاز می شود.

برای درک واقعیت این ادعا، قرآن خودش به روشن ترین وجه  موضوع و حدود امر به معروف و نهی از منکر را مطرح می کند. توجه به همه ی آیاتی در این مورد، روشنگر اشتباه و یا خلط مبحث روشنفکران مذهی و مذهبیون روشنفکر است.

مجموع آیاتی که مستقمن امر به معروف و نهی از منکر را  مطرح می کنند،11 تا است. 

1- سوره: 3 , آیه: 104  آل عمران 

ولتكن منكم امه يدعون الي الخير ويامرون بالمعروف وينهون عن المنكر واوليك هم المفلحون

و بايد از ميان شما گروهى [مردم را] به نيكى دعوت كنند و به كار شايسته وادارند و از زشتى بازدارند و آنان همان رستگارانند

2 -  سوره: 3 , آیه: 110  ال عمران  

كنتم خير امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتومنون بالله ولو آمن اهل الكتاب لكان خيرا لهم منهم المومنون واكثرهم الفاسقون

شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم پديدار شده‏ايد به كار پسنديده فرمان مى‏دهيد و از كار ناپسند بازمى‏داريد و به خدا ايمان داريد و اگر اهل كتاب ايمان آورده بودند قطعا برايشان بهتر بود برخى از آنان مؤمنند و[لى] بيشترشان نافرمانند (۱۱۰)

 3 - سوره: 3 , آیه: 114 آل عمران  

يومنون بالله واليوم الآخر ويامرون بالمعروف وينهون عن المنكر ويسارعون في الخيرات واوليك من الصالحين

مومنین به خدا و روز قيامت ايمان دارند و به كار پسنديده فرمان مى‏دهند و از كار ناپسند باز مى‏دارند و در كارهاى نيك شتاب مى‏كنند و آنان از شايستگانند

4 - سوره: 7 , آیه: 157 اعراف 

الذين يتبعون الرسول النبي الامي الذي يجدونه مكتوبا عندهم في التوراه والانجيل يامرهم بالمعروف وينهاهم عن المنكر ويحل لهم الطيبات ويحرم عليهم الخبايث ويضع عنهم اصرهم والاغلال التي كانت عليهم فالذين آمنوا به وعزروه ونصروه واتبعوا النور الذي انزل معه اوليك هم المفلحون

همانان كه از اين فرستاده پيامبر درس نخوانده كه [نام] او را نزد خود در تورات و انجيل نوشته مى‏يابند پيروى مى‏كنند [همان پيامبرى كه] آنان را به كار پسنديده فرمان مى‏دهد و از كار ناپسند باز مى‏دارد و براى آنان چيزهاى پاكيزه را حلال و چيزهاى ناپاك را بر ايشان حرام مى‏گرداند و از [دوش] آنان قيد و بندهايى را كه بر ايشان بوده است برمى‏دارد پس كسانى كه به او ايمان آوردند و بزرگش داشتند و ياريش كردند و نورى را كه با او نازل شده است پيروى كردند آنان همان رستگارانند (

5 -  سوره: 9 , آیه: 67  توبه    

المنافقون و المنافقات بعضهم من بعض يامرون بالمنكر و ينهون عن المعروف و يقبضون ايديهم نسوا الله فنسيهم ان المنافقين هم الفاسقون

مردان و زنان دو چهره [همانند] يكديگرند به كار ناپسند وامى‏دارند و از كار پسنديده باز مى‏دارند و دستهاى خود را [از انفاق] فرو مى‏بندند خدا را فراموش كردند پس [خدا هم] فراموششان كرد در حقيقت اين منافقانند كه فاسقند

6 - سوره: 9 , آیه: 71  توبه

والمومنون والمومنات بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف وينهون عن المنكر ويقيمون الصلاه ويوتون الزكاه ويطيعون الله ورسوله اوليك سيرحمهم الله ان الله عزيز حكيم

و مردان و زنان با ايمان دوستان يكديگرند كه به كارهاى پسنديده وا مى‏دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‏دارند و نماز را بر پا مى‏كنند و زكات مى‏دهند و از خدا و پيامبرش فرمان مى‏برند آنانند كه خدا به زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد كه خدا توانا و

حكيم است

7- سوره: 9 , آیه: 112 توبه

التايبون العابدون الحامدون السايحون الراكعون الساجدون الآمرون بالمعروف والناهون عن المنكر والحافظون لحدود الله وبشر المومنين

[آن مؤمنان] همان توبه‏كنندگان پرستندگان سپاسگزاران روزه‏داران ركوع‏كنندگان سجده‏كنندگان وادارندگان به كارهاى پسنديده بازدارندگان از كارهاى ناپسند و پاسداران مقررات خدايند و مؤمنان را بشارت ده (۱۱۲)

8- سوره: 16 , آیه: 90

ان الله يامر بالعدل والاحسان وايتاء ذي القربي وينهي عن الفحشاء والمنكر والبغي يعظكم لعلكم تذكرون

در حقيقت‏خدا به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان مى‏دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز مى‏دارد به شما اندرز مى‏دهد باشد كه پند گيريد (۹۰)

9- سوره: 22 , آیه: 41  حج

الذين ان مكناهم في الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزكاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبه الامور

همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم نماز برپا مى‏دارند و زكات مى‏دهند و به كارهاى پسنديده وامى‏دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‏دارند و فرجام همه كارها از آن خداست (۴۱)

    

10- سوره: 29 , آیه: 45

اتل ما اوحي اليك من الكتاب واقم الصلاه ان الصلاه تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكر الله اكبر والله يعلم ما تصنعون

آنچه از كتاب به سوى تو وحى شده است بخوان و نماز را برپا دار كه نماز از كار زشت و ناپسند باز مى‏دارد و قطعا ياد خدا بالاتر است و خدا مى‏داند چه مى‏كنيد (

11 - سوره: 31 , آیه: 17  لقمان

يا بني اقم الصلاه وامر بالمعروف وانه عن المنكر واصبر علي ما اصابك ان ذلك من عزم الامور

اى پسرك من نماز را برپا دار و به كار پسنديده وادار و از كار ناپسند باز دار و بر آسيبى كه بر تو وارد آمده است‏شكيبا باش اين [حاكى] از عزم [و اراده تو در] امور است (

نکات اساسی روشن در این آیات عبارتند از :

 1 – امر و نهی 

2 -  آمران و ناهیان

3 – حدود امر و نهی

4 – کارهای پسندیده و ناپسند

که در این جا فقط به  موضوع امر و نهی پرداخته و بقیه شان در نوبت های آینده مطرح می شوند.

1 – امر و نهی

اگر دقت کنید، در همه ی آیات از واژه ی "  امر " و " نهی " استفاده شده است و نه از واژه ای به معنای نظارت.

در ترجمه ی آیات ، مترجم - آقای فولادوند - نیز از واژه های " امر" ، " وادار کردن" و " فرمان دادن " استفاده کرده است.

امر و نهی، نظارت اجتماعی نیستند، بلکه فرمان، حکم راندن توسط یک نفر یا یک گروه و وادار کردن مردم به  کار پسندیده   - بازداشتن آنان از کار ناپسند است.

آیا امر و نهی یک نفر یا یک گروه بر دیگر افراد جامعه اسمش " نظارت اجتماعی " است یا حاکمیت  یک گروه بر دیگر مردم؟

نمونه ای  از نظارت اجتماعی را در اینجا می توانید دوباره بخوانید:

http://hafezehtarikhi.blogspot.ca/2012/04/2.html

می بینید که در اولین قدم، چیزی بنام نظارت اجتماعی – به طور روشن و بی ابهام  - نه تنها در قران وجود ندارد، بلکه حرف از حاکمیت و امر و نهی یک گروه بر دیگرمردمان است. و این گروه بهترین امت اند. اما :

در نظارت اجتماعی ، امر و نهی موضوعیت ندارد بلکه تنها توضیح راه های نادرستی است که بعضی ممکن است بروند. و آن کس که باید امر و نهی کند نه افراد یا گروه خاصی، بلکه سیستم های قانونی است که بر پایه قانون به امر و نهی می پردازند. این قونین نیز نه توسط فردی ویژه که توسط نمایندگان همان مردم تدوین شده است . همه ی اینان نه بهترین مردم و نه بدترین مردم اند، بلکه ساز وکاری متقابل دارند که نیازهای فعلی و آینده ی جامعه را برآورده می کنند. 

فقط  با نظارت اجتماعی – و نه امر و نهی توسط گروهی خاص -  است که مردم می توانند از حقوق فردی، انسانی و اجتماعی خود دفاع کنند.


-------------------------------------------------------------
نوشته ی مرتبط با " امر " در قرآن :


قرآن، قانون و دموکراسی 


http://hafezehtarikhi.blogspot.ca/2012/01/blog-post_11.html