قرآن و دموکراسی؛ نظارت اجتماعی در قرآن و دموکراسی ( 2 )

 در بخش اول این ویژگی دموکراسی ، دیدیم که امر به معروف و نهی از منکر نظارت اجتماعی نیست، بلکه فرمانروایی اجتماعی است ؛ در سطح یک خانواده، روستا، شهر و کشور.

زیرا مقوله ی " امر "  و " نهی " به مفهوم فرمان و واداشتن است. این مقوله همیشه از طرف یک عضو برتر و قویتر به سوی اعضای ضعیف تر جریان دارد نه این که جریانی دو طرفه باشد.

در صورتی که نظارت اجتماعی در دموکراسی ربطی به عناصر قوی تر ندارد. بلکه همه ی افراد - ضعیف و قوی – می توانند در آن شرکت کنند از طریق انتخابات، اظهار در مجامع عمومی، وسایل ارتباط جمعی، احزاب، سازمان های محلی  و غیره.

اکنون به بخش دوم همین گفتمان -" آمران به معروف و ناهیان از منکر " -  می رسیم.

توجه کنید: در اینجا  فرض می گیریم  که حرف روشنفکران مذهبی درست است ! یعنی امر به معروف و نهی از منکر همان نظارت اجتماعی در دموکراسی است!

چه کسانی می توانند در نظارت اجتماعی شرکت کنند؟

در دموکراسی همه ی افراد بالغ می توانند در نظارت اجتماعی شرکت کنند بدون توجه به عقاید مذهبی، ایده ئولژیک و غیر مذهبی.

بدیهی است افراد با زاویه دید خود در این نظارت شرکت می کنند و هیچ کس هم نمی تواند آنها را از این نظارت بازدارد. و جالب است که بر اساس همین اصل دموکراسی حتا ایده ئولگ ها به قدرت رسیده اند مانند نازیسم و در قدرت کوشیدند این ویژگی مهم دموکراسی را از بین ببرند. نمونه هایش را در تاریخ معاصر اروپا و نیز زمان حاضر در خاورمیانه می توانید پیدا کنید.

اما در قرآن چه کسانی می توانند امر به معروف و نهی از منکر کنند؟ یا به تفسیر روشنفکران مذهبی درنظارت اجتماعی شرکت کنند؟

برای جلوگیری از طولانی  شدن این نوشته شما را به آیه های امر به معروف و نهی از منکر در بخش اول ارجاع می دهم:

http://hafezehtarikhi.blogspot.ca/2012/05/1.html

صفات آمران به "  امر به معروف و نهی از منکر "  در قرآن به روشنی چنین اند :

1 – ایمان به  خدا  - سوره آل عمران  آیه های 104، 110 و 114

2 – ایمان به روز قیامت – سوره ال عمران آیه 114

3 – نماز بر پا می کنند – سوره توبه  ایه 71. سوره حج آیه 41. سوره 29 آیه 45. سوره ی لقمان آیه 17

4 – از پیامبر فرمان می برند – سوره ی اعراف ایه 157 . سوره توبه آیه 71.

5 – زکات می دهند – سوره توبه آیه 71. سوره حج  آیه 41.

6 – روزه داران اند – سوره توبه  آیه 112

می بینید – به روشنی و نه به تفسیر – آمران به " امر به معروف و نهی از منکر " از دیدگاه قرآن باید به سه اصل اصول دین شامل توحید، نبوت و معاد اعتقاد داشته باشند و دو اصل عبادی – نماز و روزه – را انجام دهند و یک اصل اقتصادی – زکات – را رعایت کنند. و اینان بهترین مردمند – آیه 110 سوره آل عمران –

به این ترتیب :

-          کسانی که به اسلام معتقد نباشند،

-          کسانی که اصول دین را نپذیرند،

-          کسانی که اصول عبادی نماز و روزه  را انجام ندهند،

-          کسانی که زکات نپردازند،

از گروه آمران به معروف و ناهیان از منکر خارج و نمی توانند در نظارت اجتماعی شرکت کنند.  

نکته ی مهم این که این ویژگی های آمران به معروف و ناهیان از منکر فقط از دیدگاه قرآن است. اگر بخواهیم اصول مذاهب اسلامی را هم به آن بیفزاییم ؛ مانند اصول چهارگانه مهم اهل سنت، اصول مذهب شیعه – از 4 امامی بگیرید تا برسید به 12 امامی آن که ما باشیم – این محدودیت ها بسیار فراتر رفته و گروه های کمتری می توانند در این نظارت شرکت کنند. درست به مناسبت این محدودیت هاست که مذاهب مختلف اسلامی در طول تاریخ ترتیب همدیگر را داده اند؛ از محدودیت های خانگی بگیرید تا داغ کردن و کشتن که خود کتاب دردناکی است.

با توجه به این شرایط،

الف  -  در جامعه ای که اکثریت آن مسلمان هستند و شش صفت بالا را دارند می توانند در نظارت اجتماعی شرکت کنند، اما اقلیتی که فاقد شش صفت بالا هستند، از حق نظارت اجتماعی از دیدگاه قرآن محروم می شوند.

ب – در جامعه ای که اکثریت آن نامسلمانند و یک اقلیت مسلمان با داشتن شش صفت فوق می توانند امر به معروف و نهی از منکر کنند، حقوق نظارت اجتماعی  اکثریت نامسلمان توسط  اقلیت مسلمان -  با توجه به دیدگاه قرآن - نادیده گرفته می شود.

چرایی این موضوع در بخش بعدی این نوشته – حدود امر به معروف و نهی از منکر - با عنایت به آیات قران خواهد آمد.

خب حالا این را با نظارت اجتماعی در دموکراسی مقایسه کنید که هیچ محدودیتی برای نظارت فراهم نمی آورد و هیچ گروهی را از نظارت اجتماعی محروم نمی کند. این تفاوت بنیادی  نه فقط مربوط به اسلام، بلکه مربوط به همه ی حاکمیت های ایده ئولزیک است./