نگاهی به نظریه ایرانشهری ( ۴ )

« دولت » در فرهنگ ایران!

پس از بررسی مقوله های ملت، رعیت و جابجایی آنها توسط ایشان، به مقوله دیگری می رسیم که دولت است.

آقای دکتر می نویسد؛

… تمامی اقوامی که در ایران بودند از زمان‌های بسیار دور ملتی را ایجاد کرده بودند و این ملت است که دولت خودش را در زمان‌هایی مثل هخامنشی و ساسانی ایجاد کرده است. صفویه نیز نوعی دولت ملی است.» 

در فرهنگ سیاسی ایران تا پیش از مشروطیت،  مقوله « دولت » به معنی سازمانی که کشور را اداره کند، وجود ندارد. همه جا حرف از حاکم، و شاه ، شهریار و شاهنشاه است و بس باتفاق دستیارانش که وزیر یا وزیر اعظم نام گرفته اند. که نمونه آن از سیاست نامه در بالا آورده شده است. 

اما واژه « دولت »  در فرهنگ ادبی ما زیاد است از جمله در اشعار حافظ، سعدی و فردوسی. مفهوم این دولت  با دولتی که یک کشور را اداره بسیار متفاوت است. این دولت به معنای موقعیت ممتاز، اتفاق خوب، شانس و از این گونه معانی را تداعی می کند. 

در حافظ می خوانیم:

ساقیا آمدن عید مبارک بادت

و آن مواعید که کردی مرود از یادت

…

چشم بد دور کز آن تفرقه ات باز آورد

طالع نامور و دولت مادر زادت

حافظ. غزل ۱۸ 

وصل تو اجل را ز سرم دور همی داشت

از دولت هجر تو کنون دور نمانده است

غزل ۳۸

دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال 

بی تکلف بشنو دولت درویشان است.

غزل ۴۹ 

و در شاهنامه فردوسی به عنوان مهمتری یادگار ادبی و ملی گرایی - نه به مفهوم پیروان یک دین -  بلکه به مفهوم مردمانی که در یک سرزمین به نام ایران زندگی می کنند، در تعریف « دولت »  چنین آمده است :

فردوسی - شاهنامه . کیومرث - بخش ۱

برآمد بر این کار یک روزگار

فروزنده شد دولت شهریار

****

داستان سیاوش 

همان سرخه نامور کشته شد

چنان دولت تیز برگشته شد.

***

داستان کاموس کشانی 

به رستم چنین گفت کای سرفراز 

بترسم که این دولت دیریاز

***

داستان دوازده رخ

که دولت گرفتست از ایشان نشیب 

کنون کرد باید بکین بر نهیب

...

می بینیم این دولت در فرهنگ ما  با  دولت جناب دکتر خیلی فرق می کند. 

آقای دکتر از همسانی دو واژه با دو معنی متفاوت استفاده کرده و غلط اندازی می کند. 

آن دولتی که جناب دکتر می گوید « ملت ایران دولت خودش را ایجاد کرده است »  که در ادبیان ایران دیده می شود، دولت شانس و اقبال و موقعیت ممتاز است  نه  دولت اداره کننده یک کشور برخاسته از رای مردم ایران .  

دولت به معنای   اداره کننده کشور که با رای مردم تشکیل شده باشد ، در فرهنگ سیاسی پیش از مشروطیت وجود نداشته است. و دقیقا با مشروطیت است که دولت به مفهوم مجموعه ی اداره کننده کشور که با رای مردم بوجود می آید مطرح می شود و در اذهان عمومی جای می گیرد.

و در ایران دقیقا ملت به مفهوم مردمی که در یک سرزمین زندگی می کنند - و نه پیروان یک آئین ویژه مانند ملت ابراهیم - وقتی توانسته اند دولت خودشان را ایجاد کنند که نهضت مشروطیت آغاز و به پیروزی - هر چند ناقص - می رسد.

با مشروطیت است که نظام فرهنگی رسمی  « ملت ایران »‌ از زیر چتر مذهب تا اندازه ای خارج و راه خودش را با تشکیل دبستان ها، دبیرستان ها و دانشگاه ها به زبان فارسی پی می گیرد،جدا از مدارس آخوندی که تا یک سده پیش نظام فرهنگی رسمی را در اختیار داشت و زبانش هم عربی بود. 

این تقلب مفاهیم امر تازه ای در جمهوری اسلامی نیست، همانطور که مفهوم جمهوری ،انتخابات دموکراسی نیز با شورای نگهیان و نظارت استصوابی مفهوم ولایی یافته است که هیچ ربطی به مقوله جمهوری و انتخابات در فرهنگ سیاسی دموکراسی جهان ندارد.

ادامه دارد

پیشین :

http://hafezehtarikhi.blogspot.com/2021/03/blog-post.html